Vergelijkingstest en demo Ben Vos

Opzet

De eerste reguliere ACV avond had alles is zich om een memorabele gebeurtenis te worden. Voor de pauze presenteert ACV-lid Ben Vos zijn eigen bijzondere set. Daarover later meer. Hij beschikt onder meer over een Pioneer combi-speler voor Cd/Dvd/Dvd-audio/SACD. Dit was voor ons aanleiding om na de pauze een grote vergelijkende luistertest te organiseren met diverse alternatieve spelers aangesloten op de set van Ben. Naast de al genoemde combi-speler van Ben zelf, zijn een andere combi-speler van Marantz, twee SACD spelers van Sony en een referentie-CD speler van MicroMega van de partij. Deze apparatuur is beschikbaar gesteld door diverse andere ACV-leden en m.m.v. Sony NL. De luistertest wordt deels blind uitgevoerd, met de bedoeling o.a. de objectiviteit te bevorderen. De spelers worden van nieuwsgierige blikken afgeschermd, in dit geval ook letterlijk, n.l. met twee dia/filmschermen.... Pas achteraf wordt aan de luisteraars bekend gemaakt naar welke apparatuur men heeft geluisterd. Getracht wordt om zowel de verschillen tussen de diverse digitale disc-formaten te laten horen als de verschillen tussen de spelers.

De avond zelf

De luisterruimte liep op deze avond binnen een mum van tijd vol! Lekker druk dus, in een rustige onspannen atmosfeer, vulde het geroezemoes van al die gezellig keuvelende mensen de zaal. Ik telde 28 man, waaronder zowaar drie vrouwen. Een mooi groot panel voor de luistertest. De imposante, statige luidsprekers van Ben Vos domineerden de stage van de luisterruimte. Iedereen was vol verwachting over wat er stond te gebeuren. Ben vertelde eerst het verhaal achter het hoe en waarom van zijn set, waarbij uit allerhande technische details en anekdotes al ras bleek dat hij een echte audio-kenner is. Het zoeken van de luidsprekers kostte hem (wie niet!?) de meeste hoofdbrekens. Zijn huidige, inmiddels al weer iets oudere zelfbouwluidsprekers bevallen hem nog steeds het beste. Ze blinken niet uit in een bepaalde eigenschap of muzieksoort, maar geven voor Ben alles goed weer. Zijn laatste toevoeging – de super tweeters – zijn nuttig en noodzakelijk gebleken om de nieuwe digitale superformaten (o.a. SACD) behoorlijk tot hun recht te laten komen. De tweeters waren door Ben zodanig geïntegreerd dat ze het gebied van zo'n 13,5 kHz tot 40 kHz (!) bestreken. Hij heeft zelf het filter zodanig aangepast dat de overgang met de standaard tweeter gladjes verloopt.

Formats

Aan de hand van een aantal muzikale voorbeelden vertelde Ben wat de technische verschillen waren tussen een aantal van de belangrijkste digitale formats voor registratie en weergave van muziek van dit moment. Daarbij ging het om formats die zoveel mogelijk muziekinformatie bewaren in de digitale bewerking, dus geen DD of DTS, die dat wel doen om opslagruimte te sparen. Aan bod kwamen technieken als LPCM (toegepast op CD/DAD/DVD), DSD (SACD), PPCM en MLP (allen DVD). MLP is bijvoorbeeld de techniek die heet meest gebruikt wordt voor DVD-audio. Dit is wel een compressietechniek en valt als zodanig onder PPCM (packed PCM), maar 'lossless', dus er gaat geen muziekinformatie verloren.

Luisterimpressie van diverse formats via de set van Ben Vos

De diverse discs die Ben liet horen maakten een aantal dingen al snel duidelijk. Ten eerste zei Ben dat de set "thuis 3x anders klonk". Dit maakt nog eens de primaire invloed duidelijk van de akoestiek, dus van omgevingsfactoren. Tussen de verschillende Cds zaten ook enorme verschillen in muziekweergave (Hall & Oates, Toto), welke waarschijnlijk terug zijn te voeren op diverse (ongrijpbare?) factoren in de route van opname tot het reproductieproces van de cd. Het bleek heel lastig voor Ben om zonder hulp van een TV/beeldscherm het stereospoor van een DVD-audio te selecteren. Elke DVD-speler kan zelf van een multikanaalsmix een zogenaamde downmix maken naar twee stereokanalen. Ben vond dat te min om te laten horen, waarmee échte DVD-audio afviel voor zijn demo. Bij weergave van een meerlaags SACD is trouwens ook wel eens een TV nodig....

Enfin Ben liet wel voorbeelden horen van 24 bit/96kHz LPCM op DAD (Digital Audio Disc), een format welke dicht tegen DVD-audio multikanaal kwaliteit aanligt. Van de voorbeelden op CD, SACD en DAD die Ben liet horen vond ik zelf DAD een verademing. Echter gaandeweg bleek al ras dat de meningen onder de luisteraars uiteen begonnen te lopen. De set van Ben gaf de verschillen genadeloos weer. Weergave van een SACD van Toto deed Ben opmerken dat het nog lang niet in de buurt kwam van de beleving die hij had bij het concert wat hij recentelijk had meegemaakt. Wel was het een heel groot verschil met de CD van Toto, maar die was dan ook wel erg matig! Gaandeweg liet het publiek zich ook niet onbetuigd. De soms extreme klankverschillen tussen de tracks, gaven aanleiding tot soms heftige reacties en levendige discussie onder de luisteraars. Grappig om mee te maken hoe fanatiek sommigen het nodig vonden hun standpunt 'verdedigden', terwijl dat natuurlijk juist een individuele kwestie is. Het leek soms wel politiek...

Ben praatte alles rustig aan elkaar en gaf duidelijk antwoord op alle vragen. Kortom erg leuk en weer het een en ander van opgestoken. Dat is het voordeel van een audioclub! En dit was nog maar het begin.

Blinde speler luistertest

Gedurende de pauze zal de discussie zich aan de bar nog wel even hebben voortgezet...Het bestuur en Ben hadden andere zaken aan hun hoofd. Zij waren in de weer om de luistertest voor te bereiden. De extra apparatuur was op een andere locatie al urenlang opgewarmd en kwam dus niet 'koud'uit de doos. De bedoeling was om de spelers per paar te laten horen met een zelfde muziekfragment, hetzij van Cd, SACD of DVD-audio. Per paar werd door de luisteraars een 'winnaar' gekozen. Die werd dan vervolgens in een van de latere rondes tegen een andere winnaar gezet. Op deze manier werden de spelers snel met elkaar vergeleken en werd er mogelijk tegelijkertijd een indruk verkregen van de prestaties van de verschillende weergaveformats. Na de pauze dromde het publiek verwachtingsvol en nieuwsgierig de luisterruimte in. Ben Vos en bestuurslid Roland Neervoort vormden het team disc-jockeys. Zij noteerden na afloop van elke ronde de voorkeur van het publiek, die aangaven welke speler hun voorkeur had. Geen voorkeur (dat wil niet zeggen geen mening) was natuurlijk ook mogelijk. Alleen de hoofden van de disc-jockeys staken boven de afscherming uit hetgeen een komisch gezicht was. Er werd telkens 1 à 1,5 minuut gedraaid van één van de volgende tracks:

CD – "Lights of Lousianne", track7 van "The Hunter" van Jennifer Warnes,

SACD – "Take it all", track5 van "Carmen meets Kharma live"van Carmen Gomes,

DVD-a – "Child in Time", track 6 van "Concerto for Group and Orchestra" van Deep Purple en The Royal Philharmonic Orchestra (live concert in the Royal Albert Hall uit 1969).

De luistersessie werd een boeiende, maar op den duur ook een vermoeiende belevenis die in ieder geval een heleboel discussie opriep bij het publiek. En daar doen we het allemaal voor natuurlijk! Soms waren verschillen subtiel, een andere keer extreem duidelijk. Echter ook bij de stemming bleek er merendeels (verrassend) weinig unanimiteit! Persoonlijk vond ik de verschillen meestal niet wereldschokkend. Het was bijzonder toevallig en ook weer niet gezien de nukken in de bediening (kost meestal veel moeite en dus tijd) dat de DVD-audio stereo-track als uitsmijter gebracht werd (de laatste ronde). Bij de weergave lieten de beide combi-spelers zich niet van hun beste kant zien.... De Pioneer van Ben kweet zich in dit opzicht nog het beste van zijn taak. Omdat ik het gedraaide materiaal ken, weet ik dat het in dit geval echt niet aan de schijf ligt... Kennelijk een zwak punt getroffen in beide spelers of een slechte match met de set in dit specifieke geval, wie weet.

Iedereen – zeker diegene die aanwezig waren - is nu natuurlijk benieuwd naar de uitslag. Die volgt direct. Het was niet opvallend dat de MicroMega cd speler als beste uit de bus kwam voor Cd weergave. Wel zeer opvallend was dat de meeste mensen een voorkeur uitspraken voor de hybride-SACD weergave van diezelfde speler boven de pure SACD!

René Olivier

De verkorte uitslag van de luistertest:

a.e.v. speler, voorkeur, tussen haakjes is geen voorkeur vermeld

Cd weergave

1. Sony QS – Marantz 3-19 (4)
2. Sony ES – Micro Mega 5-17 (4)
3. Marantz – Micro Mega 9-15 (1)
4. Pioneer – Micro Mega 5-19 (2)

 SACD weergave

1. Marantz – Pioneer 12-8 (6)
2. Pioneer – Sony ES 6-14 (4)

 SACD-SACDhybride

1. Sony ES – Micro Mega 6-12 (5)

 DVD-audio

1. Marantz – Pioneer 0-18 (7)

 Hierbij de gegevens van de apparatuur van Ben, in een stereo opstelling:

Zelfbouw luidsprekers, een drieweg basreflex systeem gebaseerd op een Tannoy ontwerp met een 30cm Tannoy K3148 dual concentric main unit en Vifa XT300 tweeter. Daarbij twee supertweeters gemonteerd op een zelfbouwvoetje los geplaatst midden op de kast van de hoofdluidspreker.

Versterker: Pioneer VSA-E08

DVD(A)-SACD speler Pioneer DV-747A

De overige spelers gebruikt voor de blinde luistertest:

• DVD(A)-SACD speler Marantz DV-8300
• SACD speler Sony SCD-XB 770 (QS)
• SACD speler Sony SCD-XA 777 ES
• CD speler Micro Mega Solo