ACV, Verslag Demoavond 15 februari 2023.

Keith Marshall – Audio Wise

Vanavond hebben we een oude bekende op bezoek, namelijk Keith Marshall. Keith is al twee keer eerder geweest voor een demo bij onze vereniging.
Keith is de oprichter en ontwerper van Impulse luidsprekers. In 2000 is de productie overgenomen door Ben Hoedjes van Studio Alkmaar. Na het beëindigen van de productie hiervan in 2004 heeft Keith het bedrijf Audio Wise opgericht. Audio Wise is een hoogwaardige eenmanszaak waar Keith zich bezig houd met het ontwerpen en productie van diverse phono voorversterkers, passief en actief voorversterkers, allerlei bekabeling en het assembleren van bouwpakken voor klanten die het niet aan kunnen. Voor de 2 best verkochte Impulse transmissielijn luidsprekers biedt Keith ook complete updates aan. Keith wilde het in 2012 wat rustiger gaan doen, maar merkte al snel dat het bloed kroop waar het niet gaan kon. Hij is snel weer verder gegaan met de bovengenoemde activiteiten. Een aantal van zijn producten samen met de andere apparatuur vormen het middelpunt van de avond.

Tijdens de introductie valt meteen op dat Keith een voorliefde heeft voor eenvoudige schakeling en producten met zo min mogelijk poespas. In mijn optiek levert dat vaak een heel fraaie muzikale set op omdat er dan bijna letterlijk weinig is wat tussen de muziek en de luisteraar staat. Zonder al teveel weg te geven kan ik al vertellen dat dat ook vanavond het geval bleek te zijn.

Keith heeft Ton Verduin meegenomen als “assistent” voor de avond. Ton heeft, net zoals Keith, een grote passie voor muziek. Hij werkt samen met Keith aan maatwerk luidspreker projecten. Als bekwame meubelmaker realiseert hij de kasten. Samen lopen ze de avond door waarbij Ton zorgt voor het draaien van platen en Keith de streamer bedient. Op een heel natuurlijke en rustige manier wordt de avond begeleid met verhalen, anekdotes en achtergrond informatie over de apparatuur die ze hebben meegenomen en de werkzaamheden die ze verrichten.

Keith en Ton hebben een indrukwekkende hoeveelheid apparatuur meegenomen voor deze avond. Twee sets luidsprekers, twee sets versterkers (voor en eind), een platenspeler, 2 phono-versterkers en een streamer. De apparatuur zal in de beschrijving verder worden toegelicht.

Ze trappen de avond af met de eigen luidsprekers van Ton. Hierin zitten de Vifa units uit een ouder ontwerp van Impulse, maar dan in een andere vorm kast gebouwd. De kast is gesloten, en heeft de kenmerkende afmetingen van een Audio Note model. Vandaar de naam Note Clone. Breed en laag is hier de vormfactor, een echte box zogezegd. Volgens Keith zorgt deze vorm ervoor dat er meer energie in het mid/laag over blijft. Bij een smallere kast worden de tonen uitgedoofd bij deze mid/laag frequenties. Doordat de afstand  bij een Audio Note kast om de luidspreker groter is daalt deze frequentie en komt er meer energie in het mid/laag gebied waar de Audio Note luidsprekers ook zo bekend om staan. Verder is het filter 1 op 1 overgenomen van de Impulse luidspreker.
De versterker is de Menno vd Veen Trans-SE10. Deze werd door Keith van een bouwpakket gebouwd. Dit is een single-ende versterker gebaseerd op de KT120/KT150 buis. Deze levert een Watt of 10 wat voor de luisterruimte van ACV minimaal is. De luidspreker heeft namelijk een rendement van ongeveer 91dB, en deze combinatie levert geen indrukwekkende geluidsdruk op. De voorversterker is de Spirit 3 phono versterker gecombineerd met een passieve voorversterker van Tent Labs. Deze volume/bron regelaar is microprocessor gestuurd – met of zonder afstandsbediening.

vd Veen  Trans-SE10                                              De luidspreker van Ton

De phono versterker is ontworpen door professor Richard Murdy. Murdy is jaren bezig geweest om dit ontwerp te perfectioneren. Keith heeft dat nog eens dunnetjes over gedaan en het ontwerp naar een nog hoger plan getild. Origineel is er een condensator in het signaalpad opgenomen. Keith heeft dat omzeild door i.p.v. de serie condensator een parallel filter of LRS filter toe te passen. Hij heeft dit in een 3D geprint behuizing gemaakt zodanig dat deze 1 op 1 vervanger is voor de originele condensator van het Murdy ontwerp. Voordat het LRS filter voldeed heeft Keith er een flink aantal moeten maken voordat hij de perfecte waardes had gevonden. Dat moet zeker een verbetering opleveren al hebben we dit niet kunnen vergelijken.

Spirit 3P phono versterker met volume regeling

Er wordt vanwege de kleine versterker erg rustig gespeeld wat de stilte in de zaal ten goede komt. Als er wat harder wordt gespeeld gaan mensen in de zaal ook harder praten. Ook als er wat onrust in de set zit gaan mensen zich ook onrustiger gedragen. Nu was het muisstil in de zaal.

Het eerste nummer wat gedraaid wordt via de streamer is “Morpheus” van Patricia Barber. Ik ken dit nummer goed. Wat opvalt is inderdaad dat de stem vol van klank is, evenals de saxofoon. De aanslagen van de piano zijn erg goed te volgen. Wel is er wat kleuring in de stem. Verder is het hoog op zijn zachtst gezegd ingetogen. Details vallen weg. Opgemerkt moet worden dat ik op de derde rij zat, en de mensen ervoor absorberen aardig wat energie in het hoog. Ook van de voorste rij werd dezelfde mening gedeeld, dus de set is zeker wel terughoudend.
De streamer is de BlueSound Node.

Het volgende nummer wat gespeeld wordt is van Tony Overwater, “The village of Origins”. De trompet is erg tastbaar maar ook hier valt op dat het ingesloten klinkt. Dit komt voornamelijk door het afvallende hoog.
De versterker heeft het overigens wel zwaar, af en toe is er flinke vervorming te horen. Dat was te verwachten met de gebruikte versterker en luidsprekers.
Vervolgens wordt een plaat gedraaid op de Lenco L78SE platenspeler. Dit is een stuk met Spaans gitaar waarvan ik de herkomst niet kon achterhalen. Het valt op dat de platenspeler een stuk kleiner afbeeldt dan de streamer. Ook verdwijnt er een stuk van de warmte die de streamer laat horen. Ik vind dit persoonlijk wat minder prettig om naar te luisteren. Het is een stukje kaler en ook het geluidsbeeld krimpt in elkaar wat de betrokkenheid minder maakt.
Het volgende stuk wat gedraaid wordt op de platenspeler is de “Hammond Song” van “The Roches”. Ik kende dit nummer niet maar is een typische jaren 70 opname. Kleine bezetting en in die tijd werd er met wat minder laag energie opgenomen. De opnames uit die tijd kenmerken zich vaak door een ietwat slank klankkarakter wat met de huidige luidsprekers vaak wat dun kan klinken. Omdat de set nogal ingesloten klinkt ontstaat er een intieme sfeer met dit nummer zonder dat het geluid dun van klank wordt weergegeven.

We gaan weer over naar de streamer. Het nummer “when you leave” van Mark Knopfler laat de intieme sfeer horen die de set zo kenmerkt. Onmiddellijk valt ook op dat de klank voller wordt en het geluidsbeeld flink groeit in de hoogte en breedte. Ik geef op dit moment zeer duidelijk de voorkeur aan de streamer.

Keith wil graag laten horen wat een ander element doet. In een handomdraai wordt het Goldring MM element verwisseld voor een Rega Apheta MC. Achter op de phono-versterker zit een knopje waarmee tussen MM en MC kan worden gewisseld. Een heel handige optie in mijn ogen. Bij veel moderne phono-versterkers moet deze open worden gemaakt of in elk geval uit de set gehaald om een dip-switch of jumper om te zetten. Hier is goed over nagedacht.
Het MC element is een verassende stap voor mij. De platenspeler krijgt veel meer finesse, detail en, ondanks dat er meer detail is, ook meer rust. Ook de ruimtelijkheid neemt flink toe. We hebben de platenspeler niet 1 op 1 vergeleken met de streamer, maar dit geeft de platenspeler precies wat hij nodig heeft in mijn optiek. Ik heb overigens het idee dat de Goldring (type onbekend) niet zo goed past bij deze platenspeler. Het verschil in detaillering is namelijk wel erg groot. En ondanks dat een MM de naam heeft wat minder details weer te geven heb ik zelf aardig wat MM elementen (ook oude) die een zeer goede detaillering weergeven.

Na de pauze gaan we over van de van der Veen versterker naar de Bottle Head 300B. Dit is een versterker van Amerikaanse makelij. Bottle Head is klein bedrijf wat al tientallen jaren bestaat en mooie, kleine buizenversterkers leveren als bouwpakket. Voor 2000 euro heb je al een prachtige 300B versterker. Deze moet dan nog wel in elkaar gezet worden, en dat is iets wat Audio Wise voor je kan verzorgen. Voor Eur 545,- zetten ze deze versterker voor je in elkaar. Dat is niet veel geld, er gaat behoorlijk wat tijd zitten in het maken van deze versterker. Ergens tussen de 20 en 40 uur schat ik zo in.
Bottle Head gebruikt een paar eigen ideeën in de 300B versterker. Onder andere de uitgangstrafo’s zijn anders ontworpen waardoor ze heel klein kunnen zijn en dus veel sneller op het muzieksignaal reageren (minder hysterisch). Deze versterker kenmerkt dus niet het typische donkerbruine 300B geluid waar oude (300B) buizenversterkers vaak nog bekend om staan.

De Bottle-head 300B versterker

Naast het Rega mc element is de Bottle Head versterker voor mij de verassing van de avond. Niet dat de phono versterker niet goed presteert, maar die kunnen we niet vergelijken met een ander exemplaar. Omdat we eerst naar de vd Veen versterker hebben geluisterd valt het verschil natuurlijk extra op. Datzelfde geldt ook voor het element.
Het wollige en ingesloten karakter maakt plaats voor openheid maar wel met behoud van het typische 300B karakter. De sterke kant van een 300B buis zit namelijk in het middengebied. Dat is gloedvol en realistisch. En dat doet deze versterker heel goed. Maar daarnaast loopt het hoog veel verder door dan de vd Veen versterker. Ik vind dat de set hiermee een flinke sprong in geluidbeleving en kwaliteit maakt. Keith draait wederom een nummer van Patricia Barber. Dit klinkt echt een paar klasse beter. Helaas hebben we maar één nummer gedraaid met de luidsprekers van Ton. We gaan meteen over naar de Impulse Black Magic luidsprekers. Dit is een kleine vloerstaande luidspreker. Ook deze luidspreker heeft geen condensator in de signaalweg. Keith lost dat op met dezelfde truc als bij de phono-versterker. Een spoel die de laag filtering voor de tweeter voor zijn rekening neemt. Er zit daarmee geen component meer in de signaalweg. Dat, en de fraaie Revelator tweeter van Scan Speak zorgt voor een zeer fraai hoog. Je merkt wel dat de kast smaller is in de zin dat inderdaad wat mid/laag energie weg valt. Hat laag loopt wel wat verder door naar beneden.

Tijdens het nummer “Moon” van Patricia Barber wordt de stem wel zeer fraai in de ruimte geprojecteerd. De juiste klankbalans, nergens scherp, maar wel detaillering in de stem. Het is jammer dat er zo zachtjes gespeeld wordt. Je krijgt echt het gevoel om de knop verder open te draaien maar dat lukt helaas niet met de 8 watt van de Bottle Head 300B versterker. De Black Magic heeft een nog lagere rendement (89dB) als de luidspreker van Ton wat maakt dat er zachtjes gespeeld moet worden. Voor een normale huiskamer voldoende, maar in de Moriaan echt te weinig.
In vergelijk met de luidsprekers van Ton mis ik soms de volheid. We hebben het niet getest, maar de Black Magic zou wel eens een goede match kunnen zijn met de Trans-SE10 versterker van vd Veen. En dan kom je toch weer terug op een van de belangrijkste zaken voor het opbouwen van een goed presterende audio set: matching van componenten. Als dat goed gebeurt ontstaat pas de magie. Ik heb die vanavond niet gehoord, maar dat mag gezien de grote luisterruimte en beperkt vermogen niet verwacht worden. Aan de mensen ligt dat ook zeker niet, die doen hun werk met passie en liefde. Maar in een kleinere luisterruimte zou dit wel eens heel fraai kunnen zijn is mijn inschatting. De afzonderlijke componenten zijn er zeer zeker goed voor.

Ik begon het verhaal al met een soort conclusie: dat simpele sets vaak makkelijk muziek maken. Dat wordt hier wat mij betreft zeker bevestigd. De bandbreedte is beperkt. Er komt geen golf van laag over je heen, het hoog is wat voorzichtig, maar wat eruit komt is zeer fraai en natuurlijk. In mijn optiek kan dat makkelijker met een eenvoudig systeem waar zo weinig mogelijk in de signaalweg zit. Om de set beter te beleven is natuurlijk een veel kleinere ruimte nodig, maar de Moriaan is waar we het mee moeten doen.

Wat mij betreft een zeer geslaagde avond met demonstrateurs die eens een keer niet proberen te overtuigen met hard blazen, maar juist de stilte opzoeken. Mocht je zelf ambities hebben om een dergelijke versterker te bouwen en hebt toch wat koud water vrees of zoek je een mooie phono trap,  Keith kan je daar wellicht mee helpen. Neem gerust contact met hem op.

www.audiowise.nl        (website nog in voorbereiding)

email: keithmarshall778@gmail/com

Ed Kuhuwael

Foto’s Jan Pols