ACV, Verslag Demoavond 21 februari 2024

Chris Camphuisen – Servolabs – Grown/Up

Vanavond is Chris Camphuisen te gast.
Chris is al vanaf zijn jeugd in de jaren 70 in aanraking gekomen met de door Philips uitgebrachte Motional FeedBack (MFB) luidsprekers. De luisterindruk was voor hem meteen zo indrukwekkend dat het niet verrast dat deze luidsprekertechnologie leidend zou worden toen hij zich zelf professioneel met audio ging bezighouden.
Ruim 10 jaar geleden is hij gestart met het bedrijfsmatig produceren van MFB luidsprekers.

De aloude principes van MFB zijn nog immer niet achterhaald en nog steeds geschikt om een kleinere luidspreker groots te laten klinken. Voor uitleg zie internet : www.servolabs.nl en www.piratelogic.nl - beiden van Chris zelf - of www.mfbfreaks.nl .

Natuurlijk maakt Chris gebruik van de grote vooruitgang in digitale signaalverwerking en de beschikbaarheid en verwerking van hoogwaardige materialen. De productiemogelijkheden voor kleinere series op maat gemaakte zogenaamde ” printed circuit boards “ (PCB) komen hem daarbij ook goed van pas.

• De drie belangrijke factoren die van belang zijn bij motional feedback luidsprekers zijn heeft Chris aangepakt en geoptimaliseerd:
• vaststellen van de beweging middels een versnellingssensor
• de elektronica met de regellus (“feedback”) voor correctie van het audio signaal.
• het luidspreker ontwerp passend krijgen voor een basweergave met lage vervorming en hoog akoestisch vermogen: goede demping en neutrale weergave.

Innovatie van de versnellingssensor was cruciaal voor een verbeterde MFB werking.
De sensortechniek onder meer gebruikt in bepaalde data schijven (hard disk drives HDD)., kwam hierbij als voorbeeld in beeld. Hierdoor kan er nauwkeuriger worden gecorrigeerd op afwijkingen van de weergave. Ook bijkomend voordeel hierbij is het gebruik van snelle digitale signaalverwerking (DSP).
Dit innovatieve onderzoek resulteerde in een “servo drive accelerometer” waar ook in het buitenland veel belangstelling voor bestaat. Deze technologie werd mede met hulp van de TU Delft doorontwikkeld.

Op dit moment bestaat deze versnellingssensor uit een piezo element in een gesloten behuizing op een mini PCB. Het is geschikt voor een chip gebaseerd op de zogeheten MEMS (micro elektronisch mechanisch systeem) technologie. Het is de bedoeling dat de sensor de beweging van de luidspreker detecteert en ongevoelig is voor andere trillingen van buiten. Vandaar dat de montage en de behuizing van de sensor van groot belang is voor een betrouwbare werking.

Al met al heeft deze 10 jaar ontwikkeling twee versies van MFB actieve luidsprekers opgeleverd. Deze worden vanavond beiden gepresenteerd.

Ten eerste; een kleine luidspreker genaamd Little/One. Deze is voornamelijk bedoeld voor gebruik bij, bijvoorbeeld, een computer werktafel of een kleine mengtafel opstelling. Kostprijs 1500 euro per stereoset.

En een tweede; groter model, een monitor op een eigen staander: Grown/Up genoemd.
Dit is een drie-weg systeem met een coax mid-hoog driver en daarbij een woofer die via MFB wordt aangestuurd. Deze wisselt voor 2700 euro van eigenaar, de staanders zijn daarbij inbegrepen.
Bij de monitoren wordt MFB ingezet binnen het bereik van 30 – 200 Hz met een maximum correctie van 15 dB. In het gebied van 30-60 Hz wordt de dynamiek actief beperkt ter voorkoming van (mechanische) oversturing van de spreekspoel.

NB Er zit nog een derde versie in de pijplijn waarbij een magnetostaat wordt ingezet voor het mid-hoog en dit wordt dan ook een vloerstaand model met aparte baskast.

Voor de demonstratie wordt de Grown/Up gebruikt met af en toe de Little/One als vergelijking om aan te tonen wat met een mini formaat luidspreker al mogelijk is qua volwassen (mfb) basweergave.

Als bron fungeert een laptop via een Steinberg UR 22mkII audio interface verbonden met de luidsprekers. Verder worden geschakelde voedingen ingezet van Audio Essence. Chris hecht niet aan exorbitant dure bekabeling dus die is gewoon standaard. Het scheelt natuurlijk dat met actieve luidsprekers geen aparte luidsprekerkabel nodig is. Binnen de gesloten luidsprekers wordt goede duurzame bekabeling gebruikt.

De kleinste, de Little/One, staan op een gewone vergadertafel in het midden dicht op de achtermuur van de zaal. En iets minder dan 1,5 m van elkaar af.
Op de tafel staan de laptop en de Steinberg interface. De Grown/Up monitoren staan bij de start van de luistersessie relatief ver uit elkaar : ruim 4 m geplaatst, op hun staander en die staat weer op ons ACV beton blok. Dit om de afstraling richting het zittende publiek ( 30 man) te optimaliseren. De Grown/Up luidsprekers worden een paar keer verplaatst gedurende de avond om het effect op de weergave te demonstreren.

LUISTEREN

Het MFB principe voor (bas)weergave mag zich onder de audioclubleden verheugen in selecte groep liefhebbers en gebruikers. De meesten kennen dit roemruchte systeem vaak van Philips zelf. De zaal was goed gevuld en de verwachtingen waren logischerwijs hoog gespannen.
Na meer dan 20 jaar (sinds start van de club 2001) nu dan voor de eerste keer te horen in de onze Zeewindzaal: de nieuwste generatie MFB luidsprekers uit eigen land !

Bij het luisteren vanaf de laptop kwamen allerlei soorten popmuziek voorbij vanuit verschillende herkomst en kwaliteit van de bestanden: geen hires streaming vanavond.
Geripte CD opnamen in 16/44 kwaliteit, MP3 en youtube fungeerden als bronmateriaal.
Met natuurlijk een goede basinhoud om de MFB te kunnen demonstreren in de dagelijkse afluisterpraktijk. Daarom ook geen zwaar geselecteerde hoge resolutie opnamen maar gewoon muziek die je overal vandaan kunt trekken als luisteraar. Geen analoge weergave, alles liep tenslotte via de laptop en de Steinberg als DA convertor.

Het eerste nummer zette daarbij gelijk de toon – letterlijk en figuurlijk ! ;-)
Dit was “the lowest singing voice” volgens het Guinness Book of Records, leuk om het beeld vanaf de laptop erbij te hebben want er werd een youtube versie gedraaid / gespeeld. Wow……. ging er door het publiek heen … dat klonk groots en met name machtig in het laag.
Het afspeelvolume was aan de hoge kant, ik zat zelf in ’t midden en was onder de indruk van zoveel geweld uit deze toch in verhouding kleine Grown/Up monitoren. Het was niet helemaal in balans, het laag overheerste nogal, wellicht de opname. Bij luide passages trad ook vervorming op: een soort ‘flubberen’ alsof er break up in t membraan optrad. Tevens maakte mijn hersenen mij duidelijk dat ze hard moesten werken… vaak gevolg van teveel reflecties, stress in het geluid of gewoon te hoog volume. Ik kende de opname niet goed dus welke mate deze bijdroeg aan het geluidsbeeld was mij onduidelijk. De zanger zat heel dicht op de microfoon vooral wanneer hij de lage oergeluiden produceerde …

Het systeem kon een bovengemiddeld laag produceren in verhouding met het eigen volume van de box. Dit werd ook duidelijk bij een volgend jazznummer Lovin’ You van Shirley Horn in 16/44 resolutie gespeeld.
Chris vroeg naar reacties en de meesten vonden het indrukwekkend maar het laag neigde naar wat ‘too much’ van het goede. Ook diegene met ervaring met een eigen MFB systeem thuis.
Chris bevestigde dit. Hij had bewust voor het volume, en de plaats luidspreker in de ruimte gekozen en zou nog aantal andere nummers laten horen om ons aan het geluid en de signatuur van de Grown/Up te laten wennen. Afgezien van de wat dominante bas klonk het al behoorlijk neutraal. Daarna zou hij ook wat gaan schuiven met de luidsprekers om de enorme invloed hiervan op het door ons waargenomen geluid te laten horen.

Vanwege deze invloed is het zaak om de plaats van de luidsprekers uiterst zorgvuldig te kiezen. In gemiddelde huis-/luisterkamers is de invloed van de ruimte al gauw dominant. Bij een systeem als MFB luistert dit nog nauwer, omdat het systeem zich aan probeert te passen aan zijn omgeving. Dit kan leiden tot overcompensatie of dat de beveiliging ingrijpt als het systeem dreigt te oversturen.

[commentaar ter zijde - Dit onderschrijf ik van harte : ik maak zelf gebruik van een ruimte correctie systeem processor in mijn huiskamer annex luisterkamer. Bovendien was dat toevallig heel lang in combinatie met een luidspreker systeem met o.a. een actieve subwoofer die ook met een eigen soort afgeleide MFB type systeem werkte. ]

De weergave van Shirleys’ stem klonk wat schel, de opname als geheel wat present in mid hoog. Chris informeerde ons dat dit waarschijnlijk aan de gebruikte coax-mid hoog weergever lag. Het was hem ook bij langere tijd luisteren opgevallen; net iets te fel en te schel. Voor het komende grotere model is hij daarom bezig met een magnetostaat voor het mid hoog met aparte MFB baskasten eronder.
In huidige Grown/Up wordt nu gewisseld bij 400 Hz (12 dB/octaaf) en 4 kHz (24 kHz/octaaf).

Bij verplaatsing van de monitors, van circa 2,5 naar ca 1,5 m uit de hoek, verandert het ervaren geluid totaal. De tonaliteit verschuift meer naar het bas-mid i.p.v. mid-hoog. Dit vanwege het versterkende effect op de basweergave doordat deze dichter in de hoek zijn geplaatst. Dit leidt daarbij gehoormatig tot meer nagalm, hoorbaar als meer hol klinkende stemmen, en nog steeds met een wat schelle klank.

Voorlopige indruk waarmee Chris het eens lijkt te zijn; het werken met MFB c.q. diepere bas uit kleine behuizing maakt de luidspreker plaatsingsgevoeliger dan een normale luidspreker van dit formaat. Zet ze dus niet zomaar neer waar een gewone luidspreker het goed doet. De optimale locaties kunnen verschillen.

Kleinduimpje versus grote broer
Met een pittig bassterk nummer van Boz Scaggs werd de Grown/Up vergeleken met de Little/One…
Tsja, dat was natuurlijk geen wedstrijd. De kleine kon de zaal niet aan. Om op volume te komen moest die kleine duidelijk te hard werken. Hij stond bovendien helemaal tegen de muur. Dit gaf dan wel extra basenergie, maar nog niet genoeg .. Hij overstuurde en ze begonnen tegen te sputteren door te ‘flutteren’.
Het MFB systeem bevat twee hoogdoorlaatfilters waarbinnen de MFB correctie wordt beperkt in dynamiek. Een bij 30 Hz en een bij 60 Hz. Dit remt de correctie af, echter dit kent haar eigen limieten. Een nauw samenspel tussen de toegepaste basweergever, MFB versterkervermogen en berekende DSP correctie.

Daarop worden een heel aantal verschillende nummers gedraaid beperkt tot alleen de Grown/Ups die het bovenstaande eerdere beeld bevestigen. Onder meer Marcus Miller, Randy Crawford, Earth, Wind and Fire, Dire Staits komen allen voorbij. Vaak bekende nummers, wat het vergelijken gemakkelijker maakt. Het grootse geluid blijft indruk maken. Je verwacht dit niet als je de luidsprekers ziet. Het totaal geluid is goed te noemen. Nu we hebben ervaren hoeveel de luisterruimte ertoe doet!
Het zit voor mij bij de meeste posities en muziek met het hoge volume vaak net aan de ‘teveel’ kant. Iets te fel en schel, met nagalm en reflecties. Neigt naar onrust en vermoeiend geluid voor mij.

Op het einde van de avond wordt door Chris nog een andere luidsprekerpositie geprobeerd op verzoek van clubleden. Op circa 2 meter uit de hoek en 3,5 m uit elkaar neergezet en het volume wordt flink naar beneden geschroefd. Er zijn intussen een aantal leden naar huis gegaan dus de zaal is minder gevuld. Dan kan het volume getemperd worden tot huiskamerniveau. Dit geeft een verrassend positief effect bij iedereen …
Wellicht versterkt door het ervaringsfeit, dat het laat op de avond altijd beter klinkt ..

Via Daniel Lanois met een rustig nummer welke prachtig klinkt gaan we terug naar Boz Scaggs. Die lijkt nu beter in zijn hum en wij ook. Alles lijkt op de plek te vallen waar het hoort. Rust in geluid (en in mijn brein) minder pomp effect in basweergave en minder last van storende reflecties en basdruk. Je merkt het wel, maar het is niet overdadig.

Na een leerproces via deze luistersessie vanavond vanuit de MFB theorie en na in de praktijk de weergave te hebben ervaren van dit MFB systeem luidt de conclusie: zolang de set in haar kracht kan staan, bij huiskamer omstandigheden en navenant enigszins beperkt geluidsvolume, heeft dit systeem veel potentie. Met als tip; de extra zorg voor uitzoeken van plek in de kamer, mogelijk indraaien en dempen van omgeving.

Zodat de kort samengevatte conclusie voor mij duidelijk lijkt:
MFB als basluidsprekertechnologie heeft na 40 jaar genoeg marktpotentie, het is nog niet achterhaald en is klaar voor de toekomst! Zeker de nieuwe generatie van Servolabs

NB De oude systemen uit de Philips periode worden ook nog steeds opgeknapt en verhandeld. Dit deed Chris vroeger ook zelf ‼

Conclusies demo avond:

1. Servolabs MFB maakt, ondanks de relatief kleine monitor behuizing, een goede basweergave mogelijk in een kleine tot middelgrote huiskamer.
2. Optimale MFB basweergave is net als bij normale (conus)luidsprekers sterk afhankelijk van de plaatsing van de luidspreker(s) in een luisteruimte / huiskamer.
3. Bij de flink grotere fysieke afmetingen van een zuil luidspreker gcombineerd met Servolabs MFB technologie, kan naar verwachting van de producent nog een grote stap vooruit worden bereikt in met name de basweergave in kwaliteit en in frequentiebereik.

 
Tegen het einde van de avond wordt Chris door Ralph, namens de bezoekers, bedankt voor de gezellige en leerzame avond.

Auteur: René Olivier
Redactie audio techniek en mede auteurs: Herman Bergman, Peter de Roo